Waarom gitaarspelen bij mijn werkdag hoort

Verwacht je creativiteit en passie van je mensen? Laat ze dan zelf bepalen hoe ze hun werk doen. Een pleidooi voor meer gitaren, olifantjesverzamelingen en vettige auto-onderdelen op kantoor.

Ik werk thuis, als ZZP’er. Vaak zeggen mensen tegen me hoe fijn het voor me is dat ik mijn eigen tijd kan indelen. In de praktijk valt dat nogal tegen. Het zijn vooral mijn opdrachtgevers en mijn kinderen die mijn tijd indelen. Van ‘s avonds werken ben ik bijvoorbeeld geen fan, maar ik doe het noodgedwongen minimaal drie keer in de week.

Zelf de weg uitstippelen

Nee, het grote voordeel van thuiswerken is niet dat je zelf bepaalt wanneer je werkt, maar hoe je werkt. Je eigen koffie, je eigen toetsenbord, je eigen computer met je eigen software en je eigen spullen om je heen. En ja, in het verhaal over de ZZP’er in joggingbroek zit ook een kern van waarheid. Als ik een klus aanneem staan de eisen die aan het resultaat worden gesteld grotendeels vast. De weg naar dat resultaat kan ik echter helemaal zelf uitstippelen. Soms doe ik expres de eerste week helemaal niks aan een klus en maak ik alleen aantekeningen op losse papiertjes. De twee dagen voor de deadline ram ik die dan bij elkaar in een document en maak er een lopende tekst van. Soms doe ik het andersom en begin ik gewoon te rammen, zelfs voor ik de briefing gelezen heb. Die creatieve uitbarsting schaaf ik dan later bij. Als er uiteindelijk maar een stapel teksten of een doortimmerd advies liggen, maakt het de opdrachtgever niet uit.

Iets maken wat er nog niet is

In de meeste gevallen word ik betaald om iets te bedenken. Wat ik ook moet maken, het is iets wat er nog niet is. Dingen bedenken vereist creativiteit en laat creativiteit nou net iets zijn wat nogal moeilijk te managen is, laat staan te vangen in kantooruren en TL-licht. Tenminste, ik heb voor een hoop bazen en op een hoop kantoren gewerkt (en daar waren echt ook hele relaxte bij) en ik heb er nog nooit een gehad die echt goed om kon gaan met (het genereren van) nieuwe ideeën. In de kleine 10 jaar dat ik nu voor mezelf werk heb ik daar heel veel over geleerd. Eén van die dingen is dat gitaarspelen helpt.

Het sudderpitje in je achterhoofd

Ik speel al sinds ik een klein jongetje was en ik heb in heel wat bandjes gezeten, maar ik ga hier niet beweren dat ik een briljant gitarist ben. Waar het om gaat is dat ik hetgene wat ik speel op gevoel kan, zonder na te denken. Dat betekent dat ik midden in een denkproces mijn gitaar kan pakken en een liedje kan spelen zonder me daar mentaal al te veel voor in te spannen. Zo zijn mijn geest en mijn lichaam even ontspannen bezig en verdwijnt mijn werk even naar een soort van sudderpitje in mijn achterhoofd.

Ruimte en een open blik

Ik ben geen psycholoog en geen neurowetenschapper, maar ik durf wel te beweren dat dat de hersentoestand is waarin creativiteit het best tot zijn recht komt. Je houdt je intensief met een opdracht bezig en dan neem je een moment afstand en breng je je brein in een ontspannen toestand. De opdracht waar je mee bezig was is er nog, maar de druk is er even af. Zo komt er ruimte om er met een open blik naar te kijken. Zet ik mijn gitaar na een paar minuten weer weg, dan blijkt de perfecte zin voor op die call to action-knop me te binnen te zijn geschoten.

Daarom heb ik dus mijn gitaar naast mijn bureau staan.

Moeilijke vragen en meningen

De eigenschappen die bij ondernemerschap horen zijn ook binnen grotere bedrijven steeds belangrijker geworden: creativiteit, initiatief, ontplooiing van talenten op meerdere vlakken. Waarom lukt dat de meeste bedrijven dan zo slecht? Waarom rennen creatievelingen als ik nog steeds weg bij grote werkgevers? De grote organisaties waar ik heb gewerkt hebben mij tot het randje van de waanzin gedreven. Niet dat daar allemaal vervelende mensen werkten die op mijn ondergang uit waren, maar de cultuur van efficiëntie en specialisatie waarbij werk en bedrijven in steeds kleinere stukjes worden gehakt waardoor marketing, projectmanagement, IT, productontwikkeling en finance allemaal losse eilandjes zijn geworden heeft een werkklimaat geschapen waarin geen ruimte meer is voor creativiteit. Je wordt tenslotte geacht om op je eiland te blijven en wee je gebeente als je moeilijke vragen stelt of een mening hebt over hoe een ander zijn werk doet.

Dag passie, hallo urenregistratie

Nog erger is het dat het – al wil niemand dat nog toegeven – zo goed als onmogelijk is om een dergelijk bedrijf nog te managen. Een team moet worden beoordeeld op resultaat, daar zijn de meeste mensen het wel over eens. Maar wat is resultaat als een bedrijfsproces verdeeld is over zo veel schijven en afdelingen? En als het al niet mogelijk is om een bepaald team op resultaat te beoordelen, hoe kun je dan ooit, alle functioneringsgesprekken en persoonlijke ontwikkelplannen ten spijt, de effectiviteit van een individuele medewerker beoordelen? Omdat dat niet kan, kijken we uit armoede maar naar hoe veel iemand werkt. Dag creativiteit, dag werkelijke inzet, dag passie en hallo urenregistratie. Het gevolg: kantoorkolossen van 15 verdiepingen, gevuld met mensen die vooral heel druk zijn met er uitzien alsof ze werken. Negen-tot-vijf, gezicht-in-de-plooi, was-het-maar-alvast-weekend prikklokshit die leidt tot werknemers die langzaam kleine kinderen worden en managers die niet alleen dicteren wat er moet gebeuren, maar ook hoe het moet gebeuren.

Ik ben aan het werk. Echt.

En dat is dus mijn punt: als ik op mijn gitaar zit te rammen en ik geef mijn meest gepassioneerde interpretatie van Poor Black Mattie ten beste voor een publiek van twee nauwelijks geïnteresseerde katten, dan zie ik er niet bepaald uit alsof ik aan het werk ben. Maar ik ben het wel. Don Draper zei het al: creative needs to be unproductive until it is productive. Soms moet je achter je toetsenbord zitten en er, met een stevige deadline in je nek, 500 productomschrijvingen uit rammen. Maar soms moet je ook even afstand nemen, even geen mail, geen chat, geen knipperende cursor voor je neus. Even met je lichaam bezig zijn, met je stem. En dan bij je bureau terugkomen met een briljant idee. Gitaar spelen is daar ideaal voor, omdat je het even een paar minuten kunt doen en omdat je er niet je werkkamer voor uit hoeft. Wandelen en douchen werken ook perfect, maar die kosten veel meer tijd. Mijn gitaar staat gewoon naast mijn bureau. Dat heeft als bijkomend voordeel dat ik hem ook kan zien als ik wel zit te typen en alleen al kijken naar mijn gitaar geeft me een fijn gevoel. Een bevoorrecht gevoel ook. Want hoeveel mensen kunnen zich op kantoor omringen met hun favoriete spullen en af en toe een liedje spelen?

Wanneer zijn we twee personen geworden?

Hoeveel kenniswerkers zijn er in dit land die thuis onder de douche, tijdens een boswandeling of ‘s nachts in bed de beste ideeën krijgen maar die niet de moeite nemen er iets mee te doen omdat er bij hun werkgever toch geen plaats is voor ideeën? Als ik zo om me heen kijk zeg ik: te veel. Veel te veel. En dat komt omdat we, ergens in de vorige twee eeuwen, hebben besloten dat we als we aan het werk waren iemand anders moesten zijn dan thuis. Zo hebben we geleerd om onze kaken op elkaar te houden over wat ons echt bezighoudt en braaf mee te praten in de nutteloze maandagochtendmeeting. Daarom speel ik gitaar tijdens werktijd. Omdat je werk en privé, try as you might, helemaal niet van elkaar kunt scheiden. Omdat Bouke de copywriter en bedenker van marketingstrategieën precies dezelfde Bouke is die helemaal opleeft als hij het ritme van de blues hoort.

Vettige auto-onderdelen

Dat is mijn advies aan alle bazen van Nederland: wil je dat mensen hun werk met passie doen? Laat ze dan hun passie mee naar hun werk nemen. Ik wil kantoortuinen zien vol gitaren, keyboards, panfluiten en violen. Ik wil bureaus zien, gevuld met olifantjesverzamelingen en vettige auto-onderdelen. Ik wil dat iedereen het weer leuk gaat hebben waar hij werkt, zodat iedereen kan stoppen met tussen 9 en 5 proberen te vergeten wie hij is. Laten we met zijn allen kijken of we ons op ons werk weer een beetje thuis kunnen gaan voelen. Ik denk dat iedereen dan met veel meer energie en veel meer inspiratie aan het werk zou gaan. En daar zou iedereen van meeprofiteren.

Dat onze collega’s dan af en toe vals zingen, daar moeten we maar mee leren leven.