Techniek staat voor niets, een veelgehoorde uitspraak. Organen opkweken uit varkens, traumatische herinneringen wissen met een pil en genetisch modificeren van embryo’s zijn allang geen science fiction meer maar bikkelharde werkelijkheid.
Columnist, schrijver en presentator Bas Heijne neemt je mee op een reis die de grenzen tart van wetenschap, filosofie en ethiek. Hij presenteert vanaf 13 mei de zesdelige serie De Volmaakte Mens van de VPRO en HUMAN.
Intelligentie en steunkousen
Wereldwijd ontstaan er steeds meer technieken om menselijke gebreken op te lossen. Wetenschappers kunnen ons steeds gezonder, slimmer en ouder maken. Wat als deze technieken net zo normaal worden als een kunstgebit of een steunkous? En wat als we deze technieken toepassen om onszelf te verbeteren in plaats van te genezen? Welke invloed heeft dat op de samenleving? Al deze vragen komen aan bod in deze nieuwe serie.
In zes afleveringen reist Bas Heijne naar laboratoria over de hele wereld. Wetenschappers laten hun meest grensverleggende uitvindingen zien. Samen met filosofen en andere specialisten praat hij over de ethische dilemma’s die deze ontwikkelingen met zich meebrengen.
Embryo’s manipuleren
In de eerste aflevering staat ‘De designerbaby’ centraal. Wie wenst zijn kind eigenschappen als intelligent, aantrekkelijk en sociaal niet toe? Tot nu toe bepaalt het lot van de natuur de eigenschappen van een baby. Filosoof Julian Savulescu vindt dat potentiële ouders de morele plicht hebben om de natuur een handje te helpen. Nee, betoogt bio-ethica Donna Dickenson, de invoering van de benodigde technologie brengt juist grote ongelijkheid en mensenrechtenschendingen teweeg. Zij voert bovendien een pragmatisch argument aan: veel van deze technieken zijn nu nog experimenteel of toekomstmuziek. Is de discussie dan misschien gebaseerd op een hype, die zijn beloftes nooit zal inlossen? Integendeel! Hoewel genetische manipulatie van embryo’s nu nog niet is toegestaan, werd net nadat de opnamen voor de serie waren afgerond bekend dat er een reuzensprong was gemaakt met een nieuwe techniek; CRISPR.
CRISPR/Cas9
CRISPR/Cas9 is een methode waarmee DNA gemodificeerd kan worden met nooit eerder vertoonde nauwkeurigheid. Het is het nieuwste lievelingetje én de grootste boosdoener binnen genetisch onderzoek tegelijk. In 2012 al ontwikkelden onderzoekers van Berkeley in Californië de CRISPR/Cas9-methode. Dit jaar krijgt deze methode bijzonder veel aandacht, getuige ook het artikel ‘ Wat is Crisp/Cas9 en waarom heeft iedereen het er opeens over?’ Er zijn recente pogingen om de methode te gebruiken voor het verwijderen van ziekteverwekkende genen uit menselijke embryo ‘s. De pogingen waren beperkt succesvol, de kritiek niet minder fel van ethici. In de media werd breed uitgemeten over de eerste experimenten van genetische modificatie op mensen.
Hoewel CRISPR niet nieuw is – in 1987 ontdekten Japanese wetenschappers CRISPR in het DNA van bacteriën- zorgen recente ontwikkelingen wel voor nieuwe vraagstukken. Ten opzichte van zijn voorgangers is de methode veel eenvoudiger in gebruik. De afgelopen twee jaar hebben onderzoekers veel verschillende toepassingen voor CRISPR/Cas9 bedacht, waaronder genetisch gemodificeerde gewassen, het uitroeien van virussen en het zoeken naar genen die kanker veroorzaken. De logische vervolgvraag is: ‘wat zijn de volgende stappen’?
Designerbaby’s en supermensen
Wetenschappers zijn het niet eens over één cruciaal punt: moeten onderzoekers kijken of ze CRISPR/Cas9-technieken kunnen toepassen op de menselijke voortplanting? Deze vraag staat ook centraal in het debat in de media rondom technologie en ethiek. Zo zijn experts bezorgd over de techniek, er is volgens hen nog (te) weinig bekend. Ethici vragen zich af hoe je moet omgaan met genetisch materiaal van toekomstige generaties, als zij geen toestemming hebben gegeven daaraan te sleutelen. Ook niet ondenkbaar is de optie dat mensen hun genen willen aanpassen om supermensen te creëren die supersterk zijn of hyperintelligent.
Dit vooruitzicht zorgt voor logische angsten over eugenetica en designerbaby’s. Ontwikkelingen die grote impact en consequenties zullen hebben op de toekomst van onze soort en de toekomst in het algemeen. Een ding is zeker; met deze techniek wordt het voor het eerst mogelijk om binnen een aantal generaties een hele populatie genetisch te manipuleren. Wat dat betreft komt de serie De volmaakte mens op het juiste moment. De recente ontwikkelingen maken de urgentie van deze wetenschappelijke en ethische discussie die het programma aanzwengelt des te duidelijker.
Sociale media
Discussieer mee op social media! Via Facebook en Twitter kun je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen van De volmaakte mens. Door gebruik te maken van de hashtag #dvm kun je ook jouw stem laten horen.
Wat is de mens?
Heeft onze soort nog een toekomst en wat is de toekomst van onze soort? Vanavond kun je de eerste aflevering zien van deze zoektocht door Bas Heijne op NPO2. Deze aflevering staat in het teken van de designerbaby. Wat vind jij van de CRISPR/Cas9 methode en vind jij dat we een supermens mogen creëren?
Bron:
vpro.nl
