Onderzoek: mensen zijn door social media steeds minder bereid een afwijkende mening te uiten

Social media-gebruikers zijn steeds minder geneigd om een afwijkende mening te laten horen op het web. Dat blijkt uit onderzoek van Pew Research en Rutgers University. Zij vroegen zo´n 1800 respondenten of ze offline potentieel gevoelige onderwerpen zouden bespreken en stelden diezelfde vraag over social media. De meerderheid gaf aan online liever geen mening te uiten die niet gedeeld wordt door de meerderheid van hun vrienden. 

De onderzoekers noemen dit fenomeen “de spiraal van de stilte” en concluderen op basis van het onderzoek dat het web veel minder de mogelijkheid biedt tot vrije expressie dan over het algemeen wordt gedacht. Het onderzoek toont verder aan dat de zelfcensuur die online ontstaat, offline effect heeft en dat mensen ook in het echt minder bereid zijn om lastige onderwerpen te bespreken wanneer zij verwachten dat hun gesprekspartners het niet met hen eens zijn.

Reacties schrikken af

Waarom dit zo is, hebben de onderzoekers niet specifiek bekeken. Maar uit eerdere onderzoeken blijkt dat dat mensen bang zijn om door de afwijkende mening geïsoleerd te raken of vrienden teleur te stellen of zelfs kwijt te raken. Ook verwachten ze dat de vele voorbeelden van mensen met een afwijkende mening die worden buitengesloten, uitgescholden, bedreigd en belachelijk worden gemaakt, een afschrikwekkende werking hebben op veel social media gebruikers.

Of mensen ervoor kiezen toch een mening uit te spreken die afwijkend is, hangt volgens het onderzoek van Pew af van een aantal factoren:

• de mate van vertrouwen die mensen hebben in hoeveel ze van het onderwerp afweten
• hoe sterk de gevoelens zijn die ze hebben over het onderwerp
• hoe interessant ze het onderwerp vinden

De onderzoekers gebruikten bij de vragenlijst de Snowden-affaire als voorbeeld. Een issue die in Nederland natuurlijk niet erg controversieel is, maar in Amerika wel eerder zo wordt ervaren. De meerderheid van de respondenten gaf aan lastige onderwerpen eerder te bespreken tijdens een diner met vrienden of familie dan online.

Lees het hele onderzoek hier.

We zijn boos

De (inmiddels bijna) dagelijkse verontwaardiging die over elk sociaal netwerk de ronde doet over willekeurig welk onderwerp (de HEMA, hoe slachtoffers van een ramp worden herdacht, Gaza, Ferguson, etc. etc.), blijkt van invloed te zijn op de bereidheid van mensen om zich te uiten. Wie bij al deze onderwerpen op het social web de discussies volgt, begrijpt ook wel waar die aarzeling om zich uit te spreken vandaan komt.

Daarnaast wordt het web de laatste jaren steeds minder anoniem. Simpelweg omdat we – anders dan in de begindagen – steeds vaker onze eigen naam gebruiken wanneer we ons online begeven. Dat  brengt met zich mee dat een deel van de mensen zich minder vrij voelt om zich uit te spreken. Niet alleen omdat ze dan eventueel hun Facebook-vriendjes teleurstellen, maar omdat meningen nu veel langer aan je naam blijven kleven. En dus ook afwijkende meningen, die een eventuele nieuwe werkgever kan googelen.

Hufters

Tegelijkertijd is er ook juist een groep anonieme surfers, die niet schroomt om te dreigen, schelden en op allerlei andere belachelijke manieren mensen met een mening die niet aanstaat te intimideren. Niet gek dus, dat niet iedereen bereid is om tijdens de regelmatige golven van morele verontwaardiging, een afwijkend geluid te laten horen.

Ik heb geen enkele onderbouwing, maar het is mijn….. (kerkmuziekje hier) mening

En dan is er ook nog de heiligverklaring van de mening. Steeds meer  mensen lijken te denken dát het hebben van een mening wel een zodanige prestatie is, dat de inhoud van die mening niet eens meer zo belangrijk is voor de waardering ervan. “Je moet(!) mijn mening respecteren” zou best eens de meest getweette zin van de afgelopen jaren kunnen zijn. En hoewel iedereen zijn mening natuurlijk vrijelijk moet kunnen uiten, betekent dat niet dat elke mening van evenveel waarde is of überhaupt van enige waarde is. Echter, we doen steeds meer alsof de mening zelf (in plaats van de inhoud) het beste eindargument is en dat maakt veel discussies een zinloze bezigheid.

Oud nieuws

Als laatste – en ter nuancering van dit onderzoek – dat toch het gevoel oproept dat het web debet is aan een verminderd gevoel van vrijheid: mensen waren altijd al bang om af te wijken van de meerderheid of van hun eigen groepje. Mensen waren altijd al bang om te worden buitengesloten, om te staan voor waar ze in geloven en om zich uit te spreken. Daarmee stel ik niet dat het web geen invloed heeft op de manier waarop we hiermee omgaan. Social media blijkt een versterkend effect te hebben in zowel positieve als negatieve zin. Enerzijds kun je veel mensen bereiken en veel meer waardevolle contacten leggen dan je offline voor elkaar kunt boksen. Anderzijds worden ook de negatieve effecten versterkt.

Groeipijnen

Hoewel we ons waarschijnlijk geen wereld meer kunnen voorstellen zonder internet (ik doe aan die gedachtenoefening in elk geval niet mee), is het web er eigenlijk nog maar net. Het grootste deel van de menselijke historie moesten we het doen zonder Facebook en Twitter (of ICQ en MSN of Nieuwsgroepen en mailinglists, zeg maar hoe oud je bent) en zonder online vergelijken en shoppen. Tegelijkertijd heeft internet wel een grote impact op ons dagelijks bestaan en heeft de komst van het online kanaal veel veranderd. Van de manier waarop we contact leggen met anderen en hoe we “vriendschap” definiëren tot de manier waarop we informatie tot ons nemen, verwerken en delen.

Maar onze hersenen werken niet zó snel mee aan al die veranderingen. Alleen al niet omdat het web zelf nog zo intensief in beweging is en het einde van wat het kan en voor ons kan betekenen nog lang niet in zicht is. Aanpassen aan een bewegend object is niet gemakkelijk en we zijn met z’n allen nog aan het leren hoe we het beste om kunnen gaan met dit nieuwe medium. Over 30 jaar (of misschien al over 5 of 10 jaar) kijken we terug op deze periode met een glimlach of een frons, maar is de kans in elk geval groot dat de hijgerige idioterie waar we het web nu vaak voor gebruiken, niet langer domineert.

Tenminste, dat hoop ik. Want ondanks alle collectieve verontwaardiging en scheldkanonnades, bedreigingen en intimidatie, is het web nog steeds vooral de meest laagdrempelig toegang tot kennis en informatie die we ooit gehad hebben. Wie weet weten we dát te behouden en versterken en al het lelijke te minimaliseren.