ZZP’ers in een collectief: 8 redenen waarom het een ramp wordt

De ZZP’er is de nieuwe arbeider. Dat komt door de economische crisis, maar ook door fundamentele veranderingen in de arbeidsmarkt. Een deel van de nadelen van alleen werken is op te vangen als ZZP’ers samen gaan werken in een collectief, al dan niet officieel vormgegeven in een coöperatie. In de media hoor je daar de laatste tijd veel succesverhalen over. Maar is samenwerken wel altijd de oplossing?

Samen sta je sterker. Als groep beschik je over een groter netwerk, meer ideeën, meer promotiekanalen en meer inhoudelijke kennis. Bovendien kun je samen financiële risico’s beter afdekken. Dat is het idee. Zelf ben ik deel geweest van een aantal van dit soort initiatieven en ik heb daarbij, tot ik deel ging uitmaken van het Content Collective (waar de meeste dingen die ik hieronder aanstip wél goed gaan), vaak een heel andere kant van de zaak gezien. De 8 belangrijkste dingen die misgaan (en voorstellen voor hoe het wel moet):

1. Samen werkloos is dubbel werkloos

Voor heel veel ZZP’ers is het op dit moment moeilijk om aan voldoende klussen te komen. Vaak word je als ondernemer lid van een collectief in de hoop meer werk binnen te halen. Met een beetje pech zit je dan dus ineens met 10 ondernemers bij elkaar die allemaal te weinig werk hebben. Natuurlijk kun je elkaar wel met dingen helpen, maar als je netwerk niet op orde is en/of er is te weinig markt voor jouw product, dan gaat het bij elkaar zitten je niet aan meer werk helpen. Sterker nog, je verspilt kostbare tijd die je in je eigen acquisitie zou kunnen steken.

Oplossing: Maak duidelijk het verschil tussen netwerk/klankbord en daadwerkelijke samenwerking. Maandelijks een kop koffie drinken met ‘lotgenoten’ kan, mits positieve energie overheerst, ontzettend leuk en nuttig zijn. Wacht echter met het met veel bombarie oprichten van een collectief tot zich daadwerkelijk een kans voordoet om samen een concreet project te doen.

2. Uiteindelijk is het toch ieder voor zich

Karl Marx had het zo mooi bedacht: als we eerlijk delen en iedereen krijgt genoeg, dan zal niemand ontevreden zijn en zal het individualisme tot het verleden behoren. De menselijke natuur bleek helaas nogal weerbarstig, getuige het ineenstorten van de hele communistische wereld. Jammer, Karl. Ook binnen je freelancerscollectief zul je zien dat het in het begin allemaal heel leuk en gezellig en ‘wij samen’ is, totdat het over echte euro’s gaat. Dan merk je vanzelf dat er steeds meer dingen 1-op-1 of in aparte clubjes besproken worden en dat mensen de leuke klusjes voor zichzelf houden. Dat levert spanningen op die het collectief uiteindelijk en onvermijdelijk fataal zullen worden.

Oplossing: Wees er open over dat je je eigen belangen aan het behartigen bent. Wees vanaf het begin zakelijk en geef duidelijk aan welke zaken via het collectief lopen en welke dingen de individuele ondernemers voor zichzelf kunnen oppakken. Heb je het gevoel dat je bewust out of the loop gehouden wordt als het om geld verdienen gaat, vertrek dan gewoon en kijk niet meer om.

3. De harde kern zorgt alleen voor zichzelf

Een beetje in het verlengde van het punt hiervoor: om qua promotie en netwerk voldoende impact te kunnen hebben en om de zaak draaiende te houden heeft een collectief leden nodig. Vaak is er echter niet altijd betaald werk voor al die leden. Meestal zie je dan een soort harde kern ontstaan rondom de oprichter(s) van het collectief. In die harde kern wordt meestal het meeste geld verdeeld. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn. Er zullen nou eenmaal altijd actieve en minder actieve leden zijn in een collectief. De problemen beginnen als de ‘inner circle’ een ‘club in een club’ wordt die anderen buiten sluit.

Oplossing: Is een collectief meritocratisch georganiseerd, lever dan actief een bijdrage. Laat dan zien wat je kan en zorg zo dat je dicht bij het vuur komt te zitten. Is de harde kern, bijvoorbeeld door vriendjespolitiek, ontoegankelijk: wegwezen.

4. Je beconcurreert elkaar

Een collectief is een prachtige manier om diensten te kunnen verkopen die je in je eentje nooit zou kunnen aanbieden. Dat betekent wel dat een collectief een multidisciplinaire club moet zijn, zodat je elkaar kunt aanvullen en opdrachtgevers een totaalpakket kunt bieden. Heb je teveel mensen met dezelfde expertise, dan is er grote kans dat de spoeling dun blijft.

Oplossing: Treed alleen toe tot een collectief waarbinnen je qua skills, expertise of combinatie van eigenschappen uniek bent.

5. Het middel is een doel geworden

Veel collectieven ontstaan rondom een concreet initiatief. Met zijn allen een website, een tijdschrift of een event neerzetten is een uitstekende manier om aan de weg te timmeren. Ook voor jou als ZZP’er is het supernuttig: je leert mensen kennen, je leert nieuwe vaardigheden en je bouwt aan je CV. Hoed je er alleen wel voor dat je vergeet wat het middel is en wat het doel. Zo’n project kost (als je het goed wilt doen) bergen met tijd en ook geld. Die investering moet op een of andere manier worden terugverdiend. Laat je je als collectief teveel leiden door wat je leuk, mooi of interessant vindt om te doen dan wordt het hobby en verlies je je doelstellingen uit het oog.

Oplossing: Zet je samen een project op, stel dan altijd, zowel voor het collectief als voor jou individueel, concrete doelen, zet deze op papier en zorg dat er consensus over is. Het hoeven overigens niet alleen commerciële doelen te zijn. Het leren van een nieuwe vaardigheid die je later bij je werk kunt gebruiken is ook heel waardevol.

6. Je wordt uitgezogen

Een wereld vol ZZP’ers in variërende staat van wanhoop, een hoop publiciteit over collectief ondernemen: het is koren op de molen van allerlei slimmerikken die op zoek zijn naar een nieuw stel sukkels om geld aan te verdienen. Er zijn dus veel ‘collectieven’ waarbij de oprichters hun geld verdienen aan in plaats van samen met de leden, niet alleen door hoge contributie te heffen, maar ook door ze vervolgens met gladde praatjes cursussen, boeken of extra diensten aan te smeren.

Oplossing: Word je door iemand die je niet (goed) kent  zonder verdere motivatie gevraagd om lid te worden van een club? Zijn er ‘informatiemiddagen’, folders of andere dingen die op reclame voor een product lijken? Mag iedereen, ongeacht zijn specialisme, lid worden en is het collectief dus een allegaartje? Profileren de oprichters zich als ‘coach’, ‘entrepeneur’ of andere vage dingen? Moet je een stevige contributie betalen zonder dat het helemaal duidelijk is wat er tegenover staat? Moet je een eigen bijdrage betalen bij activiteiten? Run like hell, want je wordt gegarandeerd bedonderd.

7. Je doet dingen die je alleen beter kan

Alleen ondernemen voelt soms erg alleen. Het is soms fijner om dingen met iemand te bespreken voordat je een knoop doorhakt. Maar dingen alleen doen heeft ook voordelen: in je eentje maak je je eigen keuzes en ben je dus slagkrachtiger. De stap van idee naar actie kan op een avond genomen worden, zonder dat eerst allerlei mensen er hun plasje over hoeven te doen. Dat is het heerlijke van zelfstandig zijn. Hang je je teveel op aan een collectief, dan verlies je ook een deel van die slagkracht.

Oplossing: Kun je een project of idee in je eentje realiseren, doe dat dan ook. Schakel je collectief alleen in als het voor hen, voor jou én voor je klant voordelen heeft. Je bent en blijft zelfstandig ondernemer en je hoeft je niet verplicht te voelen om alles via een coöperatie of collectief te laten lopen. En als je samenwerkt met anderen, kies dan mensen die positieve energie meebrengen. Aan zeurpieten en meelifters heb je niks.

8. Je verspilt je tijd aan vergaderen en overleggen

Samenwerken levert altijd overhead op. Daar is nauwelijks iets aan te doen. Maar sommige clubs lijken wel uit louter overhead te bestaan. Eindeloze vergaderingen, tien keer per dag mailtjes ‘CC iedereen’, vage ideeën waar veel over gepraat wordt maar waar uiteindelijk niets mee gebeurt… Het kost bakken met energie en het levert weinig op.

Oplossing: Word geen koffieclub. Kom alleen bij elkaar als er ook echt iets te bespreken/beslissen is en nodig dan alleen de mensen uit van wie je ook echt inbreng nodig hebt. Beperk de e-mailstroom en/of werk met een online samenwerkingsoplossing. Kom je tot de conclusie dat een collectief meer uit bla dan uit business bestaat en is daar niet makkelijk wat aan te doen, dan is mijn advies wederom: loop weg.