‘Voel je een aardschok? Meld het via de apps van RTV Noord. Wij kunnen dan direct laten zien waar en hoe duidelijk de schok is gevoeld.’ Met deze oproep kwam de in mijn regio populaire omroep in de zomer van 2013. Een half jaar later bleek dat het geloof in de eigen Aardbevingsapp ook tot misverstanden kan leiden.
Where were you?
Wat deed jij dinsdagavond 4 februari 2014 net na tienen? Zelf had ik me zojuist gedoucht, na met enkele vrienden te hebben geschaatst op de kunstijsbaan in de stad Groningen. In ochtendjas, met warme sokken aan en met een grote pot thee binnen handbereik, ging ik bankhangen in afwachting van de Rijdende Rechter.
Schokkend
Groot was de schok toen mr. Visser via Twitter bekendmaakte dat er geen uitzending was die avond. Dat kon er ook nog wel bij! Zijn tweet las ik namelijk kort nadat op mijn smartphone een breaking news pushbericht verscheen met de titel ‘Grote aardbeving in Noord-Groningen’. Die titel deed me afvragen of een, onlangs voorspelde zware aardschok van 4,1 op de schaal van Richter, nu toch echt in mijn regio had toegeslagen.
Tijd om de laptop erbij te pakken. Op de website van RTV Noord las ik dezelfde titel als in het pushbericht van de app. Met als tekst ‘Er is dinsdagavond rond tien uur een aardbeving geweest. Via de Aardbevingsapp van RTV Noord hebben tientallen mensen de beving gemeld. Het zwaarst voelden mensen de beving in Middelstum.’
Markeringen op de kaart
Hoewel nog niet werd gemeld hoe krachtig deze grote aardbeving was geweest, voegde de omroep een tweet van @gronbb toe. Dit account van de Vereniging Groninger Bodem Beweging (GBB) schreef: ‘Ter info van alle media (ivm de telefoontjes over de beving van vanmorgen): Dit was “gewoon” al de 10de beving dit jaar!’
Ter illustratie had de GBB een afbeelding van het aardbevingsgebied toegevoegd, met daarop tien grote rode cirkels. De mensen die ‘Grote aardbeving’ uit de titel van het nieuwsbericht koppelen aan de maarliefst tien gemarkeerde plaatsen op deze landkaart zullen best wel even zijn geschrokken.
Webredactie
Zelf viel het me voornamelijk op dat in de genoemde tweet van de GBB het woord vanmorgen stond vermeld. Het bericht bleek te zijn geplaatst op 3 februari en daarmee al een dag oud. Die dag was er een aardbeving met een kracht van 1,5 op de schaal van Richter. Volgens het KNMI is zo’n aardbeving ‘op het randje van voelbaar’.
Het viel me op dat de landkaart van RTV Noord, met meldingen van aardbevingen die via de app zijn doorgegeven, ook plaatsen toonde die buiten het gebied van de aardgaswinning vallen. Ik zag diverse meldingen uit de stad Groningen en het gebied achter deze stad richting Friesland. Het gaf mij het gevoel dat deze aardbeving duidelijk anders was dan wat in de provincie Groningen inmiddels helaas gebruikelijk is.
Landelijke media
Dat gevoel moet de webredactie van NU.nl ook hebben gehad. Ze citeerden na een half uur het bericht van RTV Noord over de aardbeving. En als NU.nl met een bericht komt kunnen de overige webredacties van nieuwsmedia uiteraard niet achterblijven. Middels het gebruikelijke kopiëren en plakken werd het bericht in snel tempo verspreid. In geen enkel bericht werd gesproken van de kracht op de schaal van Richter of het KNMI.
Op NOS.nl verscheen dit bericht: ‘Op Twitter en Facebook schrijven tientallen mensen uit Groningen over een beving die vanavond heeft plaatsgevonden’. Wat opvalt aan dit bericht is dat het als enige gebaseerd is op feiten. In alle andere werd aangenomen dat er tevens sprake moest zijn van een grote aardbeving. Minder aan het bericht van de NOS was dat deze omroep ook de afbeelding van de GBB van een dag eerder gebruikte.
Of toch niet?
Ondertussen verschenen op Twitter berichten dat het allemaal wel meeviel. Janine Abbring uit Loppersum schreef dat het een kleine aardbeving was, waardoor haar hond onder de kast probeerde te kruipen. In Groningen viel het iemand, na het lezen over de aardbeving, ineens op dat haar wasrekje enigszins had bewogen. Bij RTV Noord besloot de webredacteur de titel aan te passen in ‘Flinke aardbeving in Noord-Groningen’.
Doordat er gelukkig geen meldingen over persoonlijke of materiële schade verschenen was het alleen nog wachten op de mededeling van het KNMI over de kracht van de aardbeving. Dit instituut gaf al snel aan dat er … helemaal geen aardbeving was geweest! Er bleek slechts een luchttrilling ter hoogte van Ameland te zijn waargenomen. Voor RTV Noord reden om de titel nogmaals aan te passen. Van een grote aardbeving ging het naar een flinke aardbeving, om uiteindelijk te komen op het enigszins mysterieuze: ‘Groningen opgeschrikt door trilling’.
En die app dan?
Feitelijk werkt de aardbevingsmelder van RTV Noord technisch prima. Benjamin Derksen uit Eelde gaf aan in zijn woonplaats een testmelding te hebben gedaan. Meteen verscheen op de landkaart een rode stip die aangaf dat zich daar een sterke beving had voorgedaan. Met een knipoog naar NU.nl hing Benjamin ook nog een schilderij scheef.
De app laat toe dat mensen onjuiste meldingen maken. Op Twitter opperde ik dat de leden van de Facebookpagina Groningers in Opstand misschien wel hadden afgesproken allemaal om tien uur een aardbeving te melden. Dat zou een dag voor het kamerdebat over de problematiek van de gaswinning trouwens best een ludieke actie zijn geweest.
Misleiding
Dat de mogelijkheid om een ICT-toepassing als deze te misleiden bestaat wil echter niet zeggen dat dit ook op grote schaal zal gebeuren. Voor RTV Noord is het wel van belang dat het de bevolking van de provincie Groningen, en de niet-kritische webredacties van de media in de rest van het land, niet misleidt met onjuiste bewoordingen. Iedereen moet erop kunnen vertrouwen dat de berichtgeving van deze regionale rampenzender is gebaseerd op feiten.
Adviezen
Als er veel meldingen van bevingen binnenkomen bij RTV Noord is er voor de redactie nauwelijks tijd om een beslissing te nemen. De actuele berichtgeving komt aan op de kennis en expertise van de aanwezige medewerkers. Ik adviseer om het onderdeel Aardbevingsapp in het draaiboek voor de redactie uit te breiden met deze punten:
- Als er veel meldingen van aardbevingen binnenkomen via de Aardbevingsapp, dan verspreiden we voorlopig alleen het feitelijke bericht dat … er veel meldingen van aardbevingen binnenkomen via de Aardbevingsapp.
- Neem contact op met mensen uit de groep aardbeving van de telefoonlijst om te controleren of er daadwerkelijk een aardbeving heeft plaatsgevonden. Zet op de lijst namen en telefoonnummers van (loco)burgemeesters, vertegenwoordigers van de belangengroeperingen en medewerkers van RTV Noord in het gaswinningsgebied.
- Neem contact op met het KNMI om te vragen of er sprake is van een aardbeving. Update zowel bij een positief als negatief antwoord van dit instituut de eerdere berichtgeving.
- Optioneel kan aan mensen na het melden van een aardbeving worden gevraagd om hun telefoonnummer in te voeren. Dat is zowel een controlemiddel als een manier om meteen actuele reacties te vernemen.
Tenslotte
Ik ben benieuwd hoe mijn regionale omroep in de toekomst om zal gaan met de feiten in relatie tot aardbevingen. Misschien kan RTV Noord de kijkers en luisteraars vragen om met zijn allen op elke eerste maandag van de maand om 12:00 uur de Aardbevingsapp te testen. Dat vergroot de bekendheid ervan en traint tegelijkertijd de webredactie.
Ik ben nieuwsgierig naar wat er door jou heen ging op dinsdagavond 4 februari 2014 net na tienen. Geef je reactie in de comments hieronder.