Iets leren met een videootje is iedereen bekend. Je kunt het zo gek niet bedenken of er is over dat onderwerp wel een howto-filmpje te vinden dat op professionele wijze voordoet hoe je aandoenlijke cupcakes bakt, een aantrekkelijk sixpack kweekt of het dramatisch gebarsten scherm van je laptop vervangt. Maar zijn instructievideo’s ook op school in te zetten, zijn ze altijd duidelijk en zijn video en multimedia altijd te verkiezen boven tekst?
We weten weer meer
Met een van de voorbeelden hierboven heb ik zelf ervaring. Inderdaad: het laptopscherm, niet de cupcakes. Over gebarsten beeldschermen vond ik op het web zulke formidabele hulpfilmpjes dat de vraag me bekroop of niet beter al het onderwijs door video of beeld-en-geluid vorm gegeven zou kunnen worden. Nu heeft Kennisnet de afgelopen maanden in de serie Weten wat werkt en waarom twee keer nieuwe kennis naar buiten gebracht over juist dit onderwerp: video en multimedia bij het leren. Neem het me niet kwalijk, maar ik heb toch nog even voor ordinaire tekst gekozen om hieronder een aantal van die weetjes voor je op een rijtje te zetten.
One site fits all?
Een voorbeeldinstructie met video is vooral zinvol als de kijker nog heel weinig kennis heeft van de taak die hem of haar te leren staat. Ik lees dat in Observationeel leren van videovoorbeelden. Heeft de lerende al voorkennis, dan heeft een video al snel minder waarde voor het leerproces. In een klas met leerlingen die allemaal wel kunnen verschillen in de mate waarin ze opgelet, geoefend of iets begrepen hebben, zou dat wel eens een probleem kunnen zijn. Een one-size-fits-all-video zal dan niet werken. Het is daarom niet zo vreemd dat onderzoek ook laat zien dat je leerlingen die een deel van de kennis al hebben, beter kunt laten oefenen dan naar een voorbeeld laten kijken.
Multimediaal: kan ook teveel zijn
Een instructievideo of ander multimediaal educatief middel moet goed in elkaar zitten. Het maken van multimediale onderwijsproducten is vakwerk en er kan makkelijk iets misgaan. Wat bijvoorbeeld niet werkt is als de kijker verschillende informatiebronnen tegelijk moet verwerken. Een stukje tekst en een grafiek bijvoorbeeld die samen tot het juiste begrip moeten leiden. Dan moeten leerlingen hun aandacht verdelen over die twee bronnen en dat zorgt voor een soort cognitieve overbelasting.
Stappen moet je onthouden
Het kan zijn dat een video op zich iets heel duidelijk uitlegt of voordoet, maar dat je op een kwart denkt: …eh, hoe zat het nou met stap 2? Je gaat erover denken en inmiddels is de video bij stap 4 en ben je de draad echt kwijt. Natuurlijk, je kunt terugspoelen, maar dat is toch altijd een beetje vervelend. Bij ingewikkelde processen kan een instructievideo dus maar beter af en toe een pauze hebben en/of de hoofdzaken nog eens herhalen.
Modaliteitseffect
In het artikel Meer leren van beeld en geluid worden we bijgepraat over het modaliteitseffect: een leerling leert meer van gesproken tekst met plaatjes dan van een gelezen tekst met plaatjes. Want tegelijkertijd lezen en plaatjes verwerken belast het kortetermijngeheugen zwaar omdat het allebei visuele input is. Maar, het lijkt erop dat dat niet geldt als leerlingen zelf hun leertempo kunnen bepalen. Dan hebben ze blijkbaar geen last van eventuele beperkingen van het kortetermijngeheugen. In dat geval kun je leerlingen dus net zo goed een tekst geven als een (duur betaalde) video.
Lange termijn
Opvallend: als leerlingen opgedane kennis in nieuwe situaties moeten toepassen (transfer) leidt geschreven tekst met plaatjes tot beter leren dan gesproken tekst met plaatjes. Misschien werkt lezen toch dan toch een stukje verdiepender dan iets multimediaals beluisteren/bekijken. Ik vind zelf terugkijken in de tekst ook wel makkelijker dan een video terugspoelen en het juiste fragment terugvinden.
Altijd anders
Video en multimedia zijn als leermiddelen niet meer weg te denken. Vaak is het inderdaad zo dat een beeld meer zegt dan duizend woorden. Maar elke situatie, elk leerdoel, elke leertaak en elke leerling is anders en daarom is video of multimediaal gepresenteerde leerstof niet bij voorbaat een succes.
Laptopscherm vervangen
Hoe zat het nou met dat laptopscherm? Ik sta er nog altijd van te kijken dat het vervangen van dat scherm me inderdaad lukte. Maar, zoals ik al zei kwam dat louter en alleen doordat How to replace your damaged notebook or laptop lcd screen wel een – zie ik nu -slaapverwekkende ‘docent had, maar verder ontzettend duidelijk was.
