Het lijkt een goedkope versie van een spannende spionagefilm. Maar wat er aan het gebeuren is rondom Wikileaks en Julian Assange is geen blockbuster, maar een real life aanval op de rechtsstaat. En dat mogen we ons best meer aantrekken. Politiestaat Waar populisten rechtsstaat roepen bedoelen ze vaak het tegenovergestelde; de politiestaat. Een land waar het justitieel apparaat verregaande bevoegdheden heeft om misdadigers op te sporen. Denk hierbij niet alleen aan afluisteren, DNA-databanken, maar ook Guantanamo Bay-achtige toestanden en opsluiting zonder tussenkomst van een rechter, enkel op basis van verdenking. Of een geheime politie die “staatsgevaarlijke personen” met alle denkbare middelen het leven onmogelijk probeert te maken. Mag ik de Stasi van u? Of de CIA of een andere willekeurige verzameling letters? Rechtsstaat Rechtsstatelijkheid is één van onze belangrijkste verworvenheden van onze tijd en de basis voor onze parlementaire democratie. Maar wat is het dan? Kort gezegd betekend rechtsstatelijkheid dat de wet (of de wetgever) beperkingen oplegt aan de uitoefening van de overheidsmacht over haar burgers. Daarbij is natuurlijk belangrijk dat dit wordt nageleefd en te controleren is. Onze verworvenheden De laatste decennia is het echter zo goed met ons gegaan dat we vergeten zijn waarvoor we de rechtsstaat ook al weer nodig hadden. Sterker nog; door ons verwende leventje hebben we het idee gekregen dat ons nooit iets mag overkomen en dat wij recht hebben op absolute veiligheid. En daarvoor leveren we maar wat graag van onze verworven rechten in. Rechten waar een stelletje Engelse Baronnen in 1215 nog keihard voor geknokt heeft. Rechten die het voormalig Oostblok pas 21 jaar weer heeft. Rechten waar men in China, Birma of Iran alleen maar van kan dromen. Nare praktijken Het is angstaanjagend om te zien dat de rechtsstaat niet alleen onder druk staat in totalitaire regimes, maar dat ook het “Land of the Free and Home of the Brave” volop rechten van haar burgers met voeten treed. Er worden vermeende (want ze hebben nooit een rechter gezien) terroristen opgesloten en gemarteld. Er zijn geheime gevangenissen, -opsporingsdiensten en -gevangentransporten over de hele wereld. Denk daar eens even over na! En bedenk dan dat hierop geen enkele controle plaatsvindt. De nare mensen die dit soort dingen doen hoeven hierover geen enkele verantwoording af te leggen. De Beerput gaat open En stel je dan voor dat iemand de deksel van die beerput aftrekt; enter WikiLeaks. Een organisatie die het ongrijpbare kenmerk van het internet goed weet te gebruiken om informatie die anders geheim zou blijven, te delen. Informatie die ons een inkijkje geeft in de smerige wereld van de machtspolitiek van staten. En dat vinden staten niet leuk. Na eerst de informatie te ontkennen (niet gelukt, het bleek waar) hebben ze nu de tegenaanval geopend. De tegenaanval Enerzijds gebeurt dat op legitieme gronden; men beschuldigt Julian Assange (de oprichter van WikiLeaks) van het openbaar maken van vertrouwelijke informatie. Dit is terecht, want dat is feitelijk wat hij heeft gedaan. In een eventuele rechtszaak zal hij dan ook tegenover een onafhankelijke rechter (nog zo’n heerlijk rechtstatelijkheidsbeginsel) kunnen betogen dat hij weliswaar de wet heeft overtreden, maar dat hij daarmee een groter doel diende; het aan de kaak stellen van misstanden in het overheidsfunctioneren. De rechter zal dan beoordelen of dit beroep op overmacht noodtoestand opgaat. En zo hoort het te zijn. Minder legitiem is het dat er ook over wordt gesproken Assange te vervolgen onder de “Espionage Act”. Een wet die lagere eisen aan de bewijsvoering stelt, maar die met name strengere straffen kent en daarmee als een pressiemiddel kan worden ingezet. Daar gaat je rechtsstaat Volkomen illegaal en onrechtstatelijk is het om iemand die de staat onwelgevallig is met andere middelen het zwijgen proberen op te leggen. Om hem (valselijk? Het is wel erg toevallig) te laten beschuldigen van verkrachting, zijn bankrekeningen te blokkeren en zijn webservers aan te vallen, om hem zo zijn mond te laten houden. Misschien klink ik nu als een gek die in complottheorieën gelooft, maar ik denk dat een staat die in staat is tot marteling, hier zeker niet voor terugdeinst als zij zich bedreigd wordt. Fight for your Right (to party) In een vloek en een zucht gaan we zomaar een krappe 800 jaar terug in de tijd. En op de een of andere manier gaat de weg naar rechteloosheid met veel minder obstakels dan de weg die we toen hebben afgelegd. Vrijheden heb je nooit zomaar. Vrijheden houd je niet omdat je ze hád. Tijd om weer te vechten zou ik zeggen. En ik hoop dat ik daarin niet alleen sta. Gerelateerd Geschreven door Jan Kok
