1+1=3 zegt de computer straks

In mijn jeugd leerde ik mijzelf programmeren. Het begon met Basic op de Sinclair ZX81. Basic is een makkelijke taal om te leren. In iedere regel staat een opdracht in enigszins begrijpelijke taal. Vaak staan er in een regel condities, volgens het principe: als dit dan dat. De computer loopt de regels van boven naar beneden af en voert ze één voor één uit. Een voorbeeldje:

10 A=1 TO 5
20 PRINT “Hello world”
30 A=A+1
40 IF A<5 GOTO 20
50 END

Later leerde ik nog wat meer talen en leerde zelfs een heel klein beetje assembly language gebruiken. Deze programmeertaal ligt heel dicht bij de computer en is dus voor de mens moeilijker te leren. Je moet ook de processor waarvoor je programmeert goed kennen want iedere processor heeft zijn eigen instructie set – zeg maar vocabulaire – en ook de manier van instructies afhandelen kan verschillen van chip tot chip. Bovendien zijn er veel minder kant en klare routines zoals “PRINT” of “INPUT$” die de interactie tussen de gebruiker en de computer voor hun rekening nemen. Die routines moet je zelf schrijven of van andere programmeurs kopiëren. Dit is een voorbeeld van een stukje assembly (overgenomen uit Wikipedia, mijn geheugen bleek roestig):

MOV cx,10 ;plaats de waarde 10 in register cx
hierzo: ;label
DEC cx ;trek van register cx het getal 1 af
JNZ hierzo ;spring indien cx nog geen nul is naar label ‘hierzo’

Toch is er een overeenkomst tussen deze twee verschillende talen: de computer werkt ze sequentieel af. Want zo werkt een computer. Hij kan pas verder als de vorige instructie is afgehandeld. Soms kan er door een expliciete opdracht naar een ander deel van de code gesprongen worden maar daarin kan de computer niet zelf beslissen. En als ik in het stukje Basic code de “IF A < 5” (in gewoon Nederlands “als A kleiner dan 5”) was vergeten had de computer “Hello world” op het scherm ge-print tot Sint Juttemis. De computer denkt nooit, “En nu is het wel genoeg geweest!”

zonder nadenken

De mens werkt anders. De mens beslist soms zomaar. Zonder nadenken. Alle voorgaande regels kunnen genegeerd worden, vorige uitkomsten kunnen in de prullenbak worden gegooid. Een beslissing kan zomaar ongefundeerd worden genomen. Een mens denkt, althans dat zegt men. Maar dat wil niet zeggen dat een mens ook altijd nadenkt. Een mens doet ook soms zomaar iets. Als dat niet zo was zou Wilders nooit premier kunnen worden (vooruitlopend op een emigratie-waardig scenario). Een computer denkt niet. Een computer kan nooit anders dan de juiste beslissing nemen uitgaande van de regeltjes en parameters in het programma. Als wij voor het juiste programma zorgen krijgen we altijd het goede, en ook belangrijk, hetzelfde antwoord van een computer. Er is in een plakje silicium geen ruimte voor emotie en de vraag “Waarom?”

AI

Toch schijnt het ons enorm te fascineren hoe ons brein werkt en hoe we die werking in een machine kunnen vangen. Er zijn vele science fiction verhalen over geschreven (bijvoorbeeld de Robot serie van Isaac Asimov) en er wordt veel research gedaan naar Artificial Intelligence (AI). Waarom? Waarom willen we een computer laten denken zoals wij dat doen?

42

Een van de redenen zou kunnen zijn dat een computer de potentie heeft het proces veel sneller en onvermoeibaar af te handelen. Een computer met een artificieel intelligente processor zou dag en nacht kunnen werken aan filosofische vraagstukken en binnen afzienbare tijd met een sluitend antwoord kunnen komen, althans dat hopen sommigen. Natuurlijk weet een beetje nerd al lang dat het antwoord 42 is maar wetenschappers willen graag een bewijs zien.

suffe conversaties

Misschien is een reden om een computer intelligent te maken de groeiende eenzaamheid van de mens, van origine een sociaal dier. Ondanks, of misschien wel dankzij de groei van de wereld bevolking worden we steeds meer individualisten. We zijn niet meer afhankelijk van onze buren om te overleven, zoals we dat heel vroeger waren. In veel gevallen kennen we onze buren zelfs nauwelijks. We hebben daar ook gewoon de tijd niet meer voor. Mensen kennen kost immers tijd. Hoe handig zou het zijn als we behalve onze muziek ook onze intelligente, emotionele of gewoon suffe conversaties met onze iPod konden hebben?

Hoe?

Of zijn we gewoon benieuwd naar de werking van ons brein en hopen we in het namaken ervan het antwoord te vinden op de vraag “Hoe werken onze hersenen eigenlijk?”

ik werk niet meer voor jou

De belangrijkste vraag is volgens mij echter: willen we wel een computer met een AI hart? Hoe fijn is het niet om een apparaat te hebben dat ongeacht de omstandigheden altijd uitvoert wat er in de regeltjes staat? Stel je voor dat je op ‘Play’ drukt en de MP3 speler zegt “Nah, geen zin in die muziek nu,” of nog erger, “Ik vind jou niet aardig, ik werk niet meer voor jou!”

sudderen

Bovendien zou een computer met AI naar mijn idee alleen kunnen werken als dezelfde zwakheden die wij hebben een rol spelen in het systeem. Intelligentie wordt namelijk gevormd door een chaotisch proces van ervaring opdoen, kennis vergaren, emotie ondergaan, opties afwegen, conclusies trekken en heroverwegen, een fout maken, opnieuw beginnen, kritiek krijgen, kritiek geven, vallen en moeizaam opstaan. Daarbij zijn de fouten die we maken van wezenlijk belang om de – voor ieder individu verschillende – correcte overwegingen te herkennen. De data die uit deze stoofpot komt wordt weer ingevoerd en laten we verder sudderen. Intussen nemen we een besluit gebaseerd op de op dat moment aanwezige data. En zoals ik in het begin al schreef, soms nemen we een besluit zonder dat er data aanwezig is. Gewoon omdat het goed voelt. En wederom, dat is voor een ieder anders. Zou een computer diezelfde route volgen dan zou je niet meer op het antwoord kunnen vertrouwen en dat zijn we van een computer niet gewend. 1+1 is namelijk altijd 2 in de wereld van de huidige computer en daar hebben we houvast aan in een mensen-wereld waar 1+1 ook wel eens 3 lijkt te zijn.