Wat betekenen die Wordfeud-woorden eigenlijk?

Elke fervente Wordfeud-speler kent ze, legt ze, maar wat betekenen al die woorden eigenlijk, die in normale schrijf- en spreektaal nooit worden gebruikt?

Vroeger heette Wordfeud nog gewoon Scrabble, en bij twijfel of een woord bestond moest je het woordenboek uit de kast halen. Maar ook oude bordspelen ontkomen niet aan een tweede leven als app en de automatisering. Elk woord dat je probeert, wordt meteen gecheckt. Een écht grote woordenschat heb je niet meer nodig. De vraag is wel, waarmee je nu eigenlijk zoveel punten scoort.

De Q

De letter met de meeste letterwaarde is – natuurlijk – ook de lastigste om kwijt te raken: de Q. Ik kom meestal niet verder dan qua (en niet ‘kwa‘, zoals veel mensen het synoniem voor ‘wat betreft’ schrijven), aqua (water), de plant cq. illegale drug qat (spreek uit: ‘kat’) en quad (irritant vierwielig motorvoertuig). Maar er zijn meer opties. De traditionele fluit van de Andes, quena, bijvoorbeeld, of queue (wachtrij). En anders heb je nog de keuze uit piqué (zowel de verticale stoot bij biljart als een katoenachtige stof), quark (geen type taart, maar de benaming voor elementaire, subatomaire deeltjes), qubit (computerterm, samentrekking van quantum en bit) en cloqué (stof met kleine bobbeltjes).

X, Y, Z

Er is meer onder de zon dan alleen ex, mix, max en oxer. De X biedt meer mogelijkheden dan je in eerste instantie zou denken. Xi is, behalve de naam van de Chinese president, ook de veertiende letter van het Griekse alfabet. Cox is een appelsoort, dux een aanvoerder of hertog, lex het Latijnse woord voor ‘wet’ en flox een sierplantengeslacht. Bij een axel springt de kunstschaatser omhoog en draait om zijn eigen as, bij een roux bind je sauzen door het vermengen van boter en bloem. Radix is een zowel letterlijke als figuurlijke (wiskundige) wortel, en hoewel calx lijkt op een samentrekking, is het een ander woord voor ‘hiel’.

Nog meer wortels: de yam (wortelknol), en deze kun je kopen met een yuan (munteenheid van China). Na het eten fluit je op je ney (Oud Perzisch muziekinstrument), zo hard dat ‘t alleen te meten is in dyne (eenheid van kracht).

De Z is alweer wat gangbaarder, en kan zelfs aan het einde van een woord staan, zoals bij saz (langhalsluit uit Turkije en Azerbaijan) en natuurlijk jazz. Vergeet ook de Poolse munteenheid zloty niet. Het ouderwetse woord voor wijd en uitgestrekt, zijd, kan van pas komen, net als de naam voor een sloot of afwatering, zijp. En het grappig klinkende zwalp, wat zowel een brede dikke plank is als een krachtige golf.

Te hei of te fij

Van zijp is het een kleine stap naar gijp. Niet alleen een bestseller en zeilterm, maar ook een oud woord voor ‘giek’. Het werkwoord gijpen betekent ademhalen. Njo is een jochie, spim is hetzelfde als spam, en fij komt van het spreekwoord ‘te hei of te fij gaan’, wat neerkomt op het gaan van het ene uiterste naar het andere.

Ulo is een afkorting (van ‘uitgebreid lager onderwijs’), maar net als mavo en havo doet Wordfeud daar niet moeilijk over. Ook bic is geen enkel probleem. Ondanks dat het een merknaam betreft, is het zo ingeburgerd dat het ‘ballpoint’ nagenoeg uit de taal heeft verdreven.

Rund, spoorboom en aardmannetje

Var heeft niets te maken met de VAR, maar alles met ‘jong rund’. Sjwa is de benaming van de toonloze ‘e’ in het Sanskriet, oftewel de ‘doffe e’. Iva is een plant uit de composietenfamilie (waartoe ook de paardenbloem behoort). Goj is de benaming voor iets dat iemand niet is, namelijk joods. Hic betekent in het Latijn ‘hier’, alf betekent natuurgeest, elf of aardmannetje. En zonder ahob (spoorboom) geen loc (locomotief), en vice versa.

Dit zijn slechts een aantal voorbeelden van woorden die we alleen binnen de veilige omgeving van de Wordfeud-app bezigen. Laten we ze bevrijden en ook een leven daarbuiten gunnen.

Bewaren