Het lezen van boeken via abonnementsdiensten mag dan zijn doorgebroken, de verkoop van e-boeken via webwinkels vlakt af. Dat blijkt uit cijfers van het CB.
Uit de laatste cijfers van het CB (voorheen Centraal Boekhuis) blijkt dat de groei van e-boeken nog steeds in de lift zit. Vooral abonnementsdiensten en uitleningen via bibliotheken doen het goed. Ook worden e-boeken steeds goedkoper. Maar de groei is minder groot dan verwacht. Uit het Verenigd Koninkrijk en de VS komen er zelfs berichten dat de verkoop van e-boeken daalt.
De E-book-barometer
Cijfers eerste helft 2015
Elk kwartaal publiceert het CB een e-book-barometer, een infographic met cijfers over de ontwikkelingen van e-boeken in Nederland. Uit de laatste cijfers blijkt dat er in het derde kwartaal van 2015 127% meer e-boeken zijn verkocht dan over dezelfde periode van 2014. Het marktaandeel komt daarmee op 5,8 procent. Dat de afzet van e-boeken ruimschoots is verdubbeld, komt voornamelijk door de uitleningen via de bieb en abonnementsdiensten, zoals Elly’s Choice en Bliyoo.
Exacte cijfers staan niet vermeld op deze infographic. Helaas kreeg ik deze cijfers ook niet los bij het CB. Maar na wat speurwerk vond ik de exacte aantallen over de eerste helft van 2015 op NU.nl. Toen werden er in totaal 1.647.778 e-boeken verkocht. Daarvan werden er 629.757 gekocht of gedownload via abonnementsdiensten en 635.092 verkocht via online winkels. Via Biliotheek.nl werden er 382.929 uitgeleend. Uit de cijfers blijkt dus dat het aantal e-boeken dat werd afgezet via abonnementsdiensten bijna even groot is als het aantal e-boeken dat werd verkocht via webwinkels.
Cijfers derde kwartaal 2015
Als je de e-book-barometer van het tweede en derde kwartaal met elkaar vergelijkt, valt af te lezen dat het aantal boeken dat via abonnementen wordt afgezet een forse stijging laat zien. Het aantal uitleningen lijkt te stabiliseren. Verder laat de infographic zien dat er 41.559 titels als e-boek beschikbaar zijn. Dat is een stijging van 7% ten opzicht van vorig jaar. Het grootste gedeelte (49%) van deze titels bestaat uit literaire fictie; waarvan bijna de helft een spannend boek is. Slechts 10% bestaat uit kinderboeken. Van de titels uit de bestseller top 60 is 88% ook als e-boek verkrijgbaar.
Het kopen en downloaden van e-boeken via abonnementen en het uitlenen via de bieb is dus een succes. Maar kunnen we daarmee ook stellen dat digitaal lezen is doorgebroken?
Papier is niet dood
Een jaar of wat geleden voorspelde men het einde van het papieren boek. Misschien was het wel Amazon die met deze boodschap het hoogst van de toren blies. Niet zo vreemd, want Amazon wilde de nieuwste Kindle 2 promoten (2009). De Kindle 2 was niet alleen sneller en lichter dan zijn voorganger, met de speciaal door Amazon ontwikkelde tekst-naar-spraak-technologie was het apparaat ook nog eens in staat boeken hardop voor te lezen.
Bovendien had de Kindle 2 een opslagcapaciteit voor 1.500 e-boeken. De Amazon-webshop had toen al een aanbod van een kwart miljoen e-boeken die je direct kon kopen en downloaden op je Kindle. Boeken laten drukken op papier? Dat was toch achterhaald! In dit digitale tijdperk zou het papieren boek overbodig worden, aldus Amazon.
En zo geschiedde. De verkoop van papieren boeken kelderde jaar na jaar. Met de introductie van de iPad, de opkomst van de sociale media en de digitalisering waarmee de uitgevers worstelden, verkeerde de boekenbranche in zwaar weer. De recessie kwam daar nog eens bovenop. Boekhandels gingen over de kop en uitgeverijen ontsloegen hun medewerkers.
Maar… Dit jaar is de verkoop van fysieke boeken voor het eerst sinds 2010 weer gestegen. In tegenstelling tot de muziek-cd-in-plastic-doosje, is het papieren boek springlevend.
E-boek op zijn retour
Het is nu juist de verkoop van e-boeken die afvlakt. De VS heeft al langer te maken met teruglopende e-boek-verkopen. Hetzelfde geldt voor Groot-Brittannië. Boekhandelsketen Waterstones is onlangs zelfs gestopt met de verkoop van e-boeken en e-readers. Lang leek het er op dat boekhandels de competitie met Amazon zouden gaan verliezen. Maar nu de digitale groei afvlakt, plukken juist de boekhandels daar de vruchten van.
Volgens de American Booksellers Association groeide het aantal onafhankelijke boekwinkels in de VS de laatste paar jaar met 27 procent. Ook de verkoop van papieren boeken stijgt. Daarentegen werden in de eerste maanden van 2015 10 procent minder e-boeken verkocht.
De verwachting is dat deze tendens ook naar Nederland zal overwaaien. Hoe komt dat?
E-boeken zijn te duur
Een van de redenen die wordt aangevoerd is dat consumenten e-boeken nog altijd te duur vinden. De prijs van een e-boek van een nieuwe titel bedraagt doorgaans 60 tot 80% van de gedrukte uitgave. In 2015 is die prijs gezakt tot 57,7%. Maar van bestsellers blijft de prijs toch nog hangen rond de 70% van de papieren variant. Voor het e-boek Het meisje in de trein betaal je € 13,99. De paperback kost € 19,99.
In tegenstelling tot papieren boeken, wordt over e-boeken ook nog eens 21% btw geheven; over papieren boeken betaal je 6% btw. Als een e-boek onder het lage tarief zou vallen, kost Het meisje in de trein nog maar € 12,26. Maar dan nog is dat voor de consument niet goedkoop genoeg.
Het is Amazon tegen de uitgevers
Amazon – ja die weer – beweert dat er meer e-boeken worden verkocht als de prijs lager is. Deze reus ligt wel vaker met uitgevers in de clinch. Is het niet omdat ze uitgevers te hoge kortingen opleggen, dan is het wel omdat ze vinden dat uitgevers hun e-boeken te hoog prijzen. Bij e-boeken bespaar je op druk-, opslag- en distributiekosten. Bovendien blijf je niet met restpartijen zitten en raakt een e-boek nooit uitverkocht (nooit meer nee-verkoop dus). Die prijs kan en moet dus omlaag, vindt Amazon.
De kritiek van Amazon zal consumenten aannemelijk in de oren klinken. Uitgevers weten wel beter. Hoe lager de verkoopprijs van een e-boek, hoe minder geld ermee verdiend wordt. Voor het maken van een e-boek moeten dezelfde kosten worden gemaakt als voor een papieren boek. Denk aan kosten voor het redigeren, het vertalen, de vormgeving en opmaak. Dan heb je nog de kosten voor de marketing. Bij een e-boek komen daar nog de kosten voor beveiliging bij. En bedenk dat al het werk dat de auteur in zijn boek heeft gestoken – maanden, soms zelfs jaren – hier buiten beschouwing is gelaten. Kortom, als uitgevers e-boeken voor 2 euro zouden verkopen, houden ze er niets aan over. Laat staan dat ze de auteurs dan nog royalties kunnen betalen.
E-boeken zijn stom
Een andere reden dat de e-boekenmarkt inzakt, is misschien dat de consument is uitgekeken op e-boeken. Want laten we eerlijk zijn: een e-boek heeft geen charme. Ja duh…. hoor ik je denken. Dat we een e-boek niet kunnen voelen of ruiken, dat ze geen rug hebben die je dubbel kunt knakken, dat je er geen ezelsoren in kunt vouwen of ze op een andere manier kunt verfomfaaien en dat je ze niet in de boekenkast kun zetten, dát weten we nu wel.
Een e-boek mag je niet doorverkopen
Maar dan is er nog de kwestie of je een e-boek mag doorverkopen. Volgens de wet is een e-boek geen eigendom, maar heb je slechts een licentie op het gebruik. Het doorverkopen van e-boeken is dus verboden. Om dit verbod te omzeilen bedacht tweedehands e-boekverkoper Tom Kabinet een truc. Legaal gekochte e-boeken kun je ‘doneren’ aan de site van Tom Kabinet. Door het boek te doneren draag je namelijk het eigendomsrecht van het door jou (legaal) gekochte e-boek over. De uitgeverijen zien het liefst dat ook deze constructie sneuvelt. De vete tussen Tom Kabinet en de uitgevers lijkt dan ook nog lang niet ten einde. Deze maand moet Tom Kabinet opnieuw voor de rechter verschijnen.
E-boeken waren hot, maar nu vindt de consument ze maar onhandig. Vooral jonge lezers lezen liever een fysiek boek. Abonnementsdiensten bieden weliswaar uitkomst: ze zijn eenvoudig in gebruik en vergeleken met de prijs van ‘losse’ e-boeken is een abonnement goedkoop. De tijd zal leren of deze e-boekdiensten nog veel meer lezers aan zich weten te binden. Maar dat we meer en meer hybride lezers worden – en switchen tussen apparaten en papier – lijkt al een feit.
