‘Hoe slim je ook bent, je bent altijd slimmer als je de makkelijkste route kiest, indien die beschikbaar is’. Wijze woorden van de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett. Slimme ontwerpers houden rekening met de olifantenpaadjes die slimme mensen gebruiken.

Olifantenpaadjes

Loop of fiets je waar mogelijk ook altijd de kortste route, ongeacht of je hierbij van het bedoelde pad afwijkt en over het gras gaat? Als anderen ook voor deze kortere weg kiezen wordt het gras steeds weer platgedrukt door voeten of fietswielen. Op den duur verdwijnt hierdoor het gras en ontstaat er als vanzelf een klein onverhard pad.

Dit wordt een olifantenpaadje genoemd. De naam is afkomstig van olifanten die zich in Afrika en Azië door metershoog gras een weg banen, waarbij het gras wordt vertrapt. Voor andere dieren is het vervolgens vrij logisch om ook over dit vertrapte gras te gaan lopen. Waar het gras geen kans krijgt om zich te herstellen, ontstaat een pad.

Docu

Jan-Dirk van der Burg maakte een fotoboek en mini-docu over olifantenpaadjes, waarin de populariteit wordt verklaard: ‘Omdat het korter is’ en ‘Dit is de meest logische weg om die kant op te gaan eigenlijk’. Ook schrijver Maarten ’t Hart toont zijn fascinatie voor dit fenomeen waarbij we ‘even instinctmatig als dwangmatig de kortste weg zoeken’.

In het Engels wordt een olifantenpaadje desire path genoemd, naar het verlangen van mensen om via de kortste weg van A naar B te komen. Dit verlangen zie ik ook terug als ik beroepsmatig het gebruik van een website of app observeer, en de gebruikers ervan vraag naar de manier waarop ze het gebruik beleven.

Inloggen

Elke keer dat ik als ondernemer op de website van de Belastingdienst de aangifte Omzetbelasting in moet vullen stoort het me dat ik twee keer op inloggen voor ondernemers moet klikken, voor ik mijn accountgegevens kan verzenden. Onze overheid voelt zich kennelijk verplicht om me eerst langs enkele serviceberichten te loodsen.

Wat mij betreft zou het inlogformulier al op de homepage te zien moeten zijn. Nu dit niet het geval is, kies ik mijn eigen pad. De link naar het inlogformulier staat tegenwoordig in mijn browser Google Chrome altijd standaard in beeld in de balk met bladwijzers, in andere browsers ook wel favorieten genoemd. Dit fungeert voor mij als olifantenpad.

Lesrooster vinden

Onlangs kwam ik tijdens de masteropleiding Human-Machine Communication, die ik naast mijn werk volg aan de Rijksuniversiteit Groningen, een mooi voorbeeld van een olifantenpaadje tegen. Een docent vroeg via welke route vanaf de homepage van de website van de universiteit de studenten bij het lesrooster terecht kwamen.

Wat bleek? Niemand gebruikte de website zelf om bij het rooster uit te komen. Een veelgebruikt olifantenpaadje hiervoor is het zoeken op Google naar fwn rooster, waarbij fwn verwijst naar de Faculteit Wiskunde Natuurkunde. Ook bladwijzers worden hiervoor vaak gebruikt. Waarom zouden we moeilijk doen als het ook makkelijk kan?

Rollenbeheer

In de praktijk zie ik dat de rollen binnen een digitale omgeving, met bijbehorende leesrechten en schrijfrechten, ook leiden tot de creatie van olifantenpaadjes. Tijdens mijn werkzaamheden in het onderwijs kreeg ik onlangs de rol van superuser in een nieuwe digitale omgeving voor studieresultaten. Met deze rol kan ik taken uitvoeren voor collega’s die dat, vanuit hun rol als heavy user, zelf niet mogen.

Voor de lancering van het nieuwe platform kon ik alleen op mijn werkplek inloggen. Als parttimer duurde het daardoor soms dagen voor ik een verzoek van een collega kon uitvoeren. Het uitbreiden van de rechten voor de heavy users bleek nog niet mogelijk. Ik heb daarop de wel dagelijks aanwezige collega gepromoveerd tot super user: een korte klap als olifantenpaadje, waarmee zowel mijn collega als ik tijdwinst boekten.

Drempels

Bij het ontwerpen van zowel digitale omgevingen als stedelijke omgevingen worden de behoeften en beleving van de gebruikers vaak (nog) niet als uitgangspunt gehanteerd. Olifantenpaadjes worden niet gebruikt om toekomstige ontwerpen te verbeteren. Het gebeurt zelfs dat er extra drempels worden aangebracht om ze tegen te gaan.

Niet dat dit helpt. In de docu zie je hoe bij het kantoor van Elsevier een olifantenpaadje is ontstaan. We horen dat men heeft geprobeerd om weer gras in te zaaien met een hek. Op de dames met hoge hakken na gingen de mensen gewoon weer over het gras lopen, waarna een nieuw pad ontstond. Onze drang om meters te winnen is kennelijk groot.

Oplossingen

In Finland kijken ontwerpers van de ruimtelijke omgeving, meteen na het vallen van sneeuw, in parken hoe de mensen er instinctief zijn gaan lopen. Dit is een goede manier om input te verzamelen voor toekomstige ontwerpen van de looppaden. Het stelt bovendien de gebruikers van het park centraal, en niet de visie van de ontwerpers.

Voor ICT toepassingen kan aan de hand van prototypen, en het observeren van het gebruik daarvan, het toekomstig gebruik worden geanalyseerd. Hiermee wordt, zonder kosten voor het werk van programmeurs, het ontwerp eerst geperfectioneerd op basis van de behoeften en beleving van de toekomstige gebruikers. En dat is winst!

Technische oplossingen zijn het automatisch aanpassen van het ontwerp en de navigatie van webtoepassingen aan de locatie van de gebruiker, en diens gedrag tijdens het gebruik. In tegenstelling tot de ruimtelijke omgeving maakt ICT het wel mogelijk om een individueel gekozen olifantenpaadje tot het enige aanwezige pad te promoveren.

Conclusie

In mijn geval zou het inlogformulier meteen op de homepage van de Belastingdienst website staan. Op de RUG-website zou het zoeken op FWN rooster meteen de juiste link opleveren. En zou de lijst met leesrechten en schrijfrechten van het platform voor studieresultaten vooraf zijn voorgelegd aan een selectie van toekomstige gebruikers. Waardoor niet meer alleen de keuzes van het implementatieteam leidend zijn.

Ik ben benieuwd naar jouw ervaringen met digitale olifantenpaadjes. Beschrijf je voorbeelden hieronder eens in het reactieformulier.

0 Shares:
4 comments
  1. De term “0lifantenpaadjes” wordt ook gebruikt bij het breinleren. Leren houdt in het vormen van neurale netwerken. Om die goed aan te kunnen leggen moet je voldoende ervaring opdoen. Een nieuw neuraal netwerk ontstaat pas na heel veel oefenen. Bij het aanleren van nieuwe kennis of vaardigheden ben je onbewust onbekwaam, er is nog geen neuraal netwerk, dus nog geen olifantenpaadje. Op het moment dat je erover gaat nadenken ben je bewust onbekwaam en ga je op zoek naar dat olifantenpaadje. Als je dat gevondenen geoefend hebt ben je bewust bekwaam en het olifantenpaadje is weer ingesleten als je onbewust bekwaam bent.(de vaardigheid of toepassing van kennis wordt dan een automatisme)

  2. Creativiteitgoeroe Edward DeBono vertelt in een van zijn boeken hoe de ontwerpers van een nieuwe campus eerst de studie- en woongebouwen neerzetten met daaromheen alleen grasvelden. Dus zonder verbindingspaden. De studenten creëerden zelf de meest logische verbindingen tussen de gebouwen. Vervolgens werden die door de gebruikers uitgesleten paden simpelweg geplaveid. Je vraagt je af zo je zo niet ook websites kunt ontwikkelen. Begin met een site zonder structuur en kijk hoe de traffic zich ontwikkelt. Leg vervolgens de links die het meeste nut hebben.

Comments are closed.

Dit artikel is 10.682 keer gelezen