Een roman lezen: kan ik dat nog?

Ik heb afgelopen jaar maar 2 romans en een halve verhalenbundel gelezen. Dat komt natuurlijk door al die leuke series, interessante artikelen en geinige videofilmpjes op internet, zou je denken. Maar er is meer aan de hand.

In tegenstelling tot tv-kijken (waarbij je, las ik ooit, minder energie verbruikt dan wanneer je slaapt) vereist lezen een zekere cognitieve inspanning. Je moet je concentreren, je focussen. En juist dat gaat me steeds moeilijker af, nu de afleiding opdringeriger is geworden dan een troep hongerige aapjes: zijn er twee berichten bezorgd door de e-postbode? Klikken! Een piepje vanwege een like op m’n Facebook-post? Klikken! Direct message? Retweet? Invite? Klikkerdeklik!

Het rode blokje

Ook in mijn werk kom ik (het gebruik van) dit verslavingseffect regelmatig tegen. Eén opdrachtgever wil meer eenvoud op z’n intranet. In plaats van een opsomming van nieuwsheadlines op de homepage komt er een klein, rood blokje in de header met een cijfer dat verwijst naar het aantal ongelezen nieuwsberichten, én verschijnt er kort een pop-up in beeld – ook als iemand in een heel ander programma bezig is. De achterliggende aanname laat zich raden.

Ik heb vaak een half uur nodig om mezelf ‘op te starten’ met een ‘concentratietaak’. Maar als die concentratie daarna binnen een kwartier weer onderbroken wordt, kom ik nog nergens. In deze concentratieproblematiek sta ik niet alleen.

Verhoogde paraatheid

Door een overvloed aan prikkels raak je als moderne mens in een staat van hyperalertheid en lukt het niet meer te focussen, om lang bij één en hetzelfde stil te staan, betoogt de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chul Han in ‘De Vermoeide Samenleving’.

Vergelijk het met een wild dier in het woud; hij is zijn prooi aan het eten, terwijl hij constant de omgeving afspeurt naar vijanden. Zijn jongen zeuren om voedsel. Hij eet in een toestand van permanent verhoogde paraatheid, van stress. In zo’n toestand is het niet mogelijk om ergens met volle aandacht bij te zijn. De uitdaging die ons nu wacht, is om een manier te vinden om om te gaan met deze staat van hyperalertheid waarin we ons (semi)permanent bevinden.

Ook de Amerikaanse schrijver en essayist Nicholas Carr heeft het in ‘Is Google Making Us Stupid’ over de prijs die we betalen voor het dagelijks online doorwroeten van grote hoeveelheden informatie.

Ha leuk, een boek

Daar komen dus al die notificaties bovenop, die me steeds wegtrekken uit m’n concentratie, m’n contemplatie, m’n focus. En is dat wat ik terug wil dit jaar: het vermogen om in alle rust een roman te lezen.

Ik heb al een paar lifehacking-achtige technieken ontwikkeld die me hierbij moeten helpen:

• Op m’n tablet staan geen mail, Twitter of andere social tools meer; ik kan er alleen de krant op lezen en tijdschriften, boeken, Instapaper (en video kijken).
• Alle e-mailtriggers vanuit sociale netwerken staan nu standaard uit – ik moet dus ergens actief naartoe willen.
• Ik zet steeds vaker de dataverbinding uit op m’n devices.
• Ik heb (al maanden) een half uitgelezen (en verdomd goed geschreven) verhalenbundel op mijn nachtkastje liggen.
• …

Maar er moeten nog meer slimmigheden zijn, want het lukt me nog steeds niet. En daarvoor zijn de comments – op het gevaar af dat ik bedolven word onder de notificaties;-)