Wat deze meesterwerken je leren over schrijven

Van boeken kun je veel leren. Over moed en lafheid, over moraal en over filosofie. Als extreem boekenwurm maakte ik via de verhalen die ik las grootse en meeslepende avonturen mee en leerde ik door de wereld gecreëerd door een ander, wijze lessen. Niet alleen over de grote vragen des levens, maar ook gewoon over het schrijven zelf.

Graag neem ik je mee langs een aantal favorieten die mij ook hebben geholpen bij het schrijven van mijn eigen teksten.

100 jaar eenzaamheid: start met een killer openingszin

“Vele jaren later, staande voor het vuurpeloton, moest kolonel Aureliano Buendia denken aan die lang vervlogen middag, toen zijn vader hem meenam om kennis te maken met het ijs.”

Dit is een van meest prachtige openingszinnen ooit bedacht door een mens. Wie deze zin leest moét de rest van het verhaal lezen; een andere optie is er niet.

Hoe korter je schrijfsel, hoe relevanter je openingszin. Had Gabriel Marquez deze fantasmische zin niet bedacht, dan had hij voor dit verhaal nog honderden pagina’s gehad om het goed te maken. Maar in een blogpost of een zakelijke webtekst heb je slechts een paar alinea’s. Zorg er dus voor dat je openingszin de aandacht direct grijpt met de belofte van een goed (relevant) verhaal.

The Never Ending Story: houd je lezer vast met de belofte van meer

“Maar dat is een ander verhaal en moet een andere keer maar eens worden verteld.”

Wie het boek heeft gelezen, kent het lichte gevoel van frustratie elke keer de schrijver Michael Ende een hoofdstuk beëindigt met deze zin. Wat is het andere verhaal? Vertel me het andere verhaaaaal! Elk boek dat Ende had geschreven over deze verhalen had ik gekocht, verslonden en nogmaals herlezen. Die boeken kwamen er niet trouwens, want het uitblijven van het verhaal, was onderdeel van The Never Ending Story.

Nu is het natuurlijk niet persé de bedoeling dat je je lezers opzadelt met verhalen die niet ‘af’ zijn. Maar de nieuwsgierigheid prikkelen van je lezers, dát moet je wel doen. Zorg in je intro dat de nieuwsgierigheid geprikkeld wordt, zorg in je titel dat je lezer niet anders kan dan wíllen weten waar de rest over gaat.

Het Grote Boek van Madelief (met de poppen gooien): zorg voor briljante dialogen

‘Ik had vroeger een ander hoofd,’ zegt Madelief.
Roos en Jan-Willem kijken haar verschrikt aan.

‘Wat zeg je?’ vraagt Jan-Willem.
‘’t Was een vreselijk ongeluk,’ zegt Madelief. ‘Ik was nog maar heel klein. Mijn moeder had pas een wasmachine gekocht. Ik was nieuwsgierig. Ik stak m’n kop in de wasmachine toen die heel hard in de rondte draaide.’
‘Dat is om de was te drogen,’ zegt Roos.
‘Ja, dat is zo,’ zegt Madelief. ‘De was was ook wel droog, maar ik was mijn hoofd kwijt.’
‘Waar was die dan gebleven?’ vraagt Jan-Willem.
‘Die draaide in het rond,’ zegt Madelief. ‘Die was eraf geschroefd.’
‘O ja,’ knikt Roos. Nou snapt ze het.
Jan-Willem ziet het ook voor zich.
‘Nou, ík naar de dokter. Met m’n moeder. Want zelf zag ik weinig.’
‘Ik zie het al,’ zei de dokter. ‘Zeker pas een wasmachine.’
‘Ja,’ zei m’n moeder. ‘’t Is wél handig.’
‘Komt u maar binnen,’ zegt de dokter. ‘Ik heb toevallig nog een paar hoofden hangen. Zoekt u maar uit.’ Ik moest passen. Toen hebben we dit hoofd maar genomen.’
‘Welk hoofd?’ vraagt Jan-Willem.
‘Wat ik nou óp heb,’ zegt Madelief.
‘O,’ zegt Jan-Willem. Hij bekijkt het hoofd eens goed.
‘Je hebt geboft,’ zegt hij dan.

Niet alle schrijfsels hebben dialogen nodig en zakelijk misschien de meeste niet. Maar deze dialoog wilde ik je absoluut niet onthouden. Het start wanneer de kinderen tegen elkaar op gaan bieden over de verwondingen die ze in hun leven al op hebben gelopen. Madelief besluit dat ze deze wedstrijd moet winnen, met het hoofdenverhaal als resultaat.

Jawel, het is een kinderboek, maar ook voor volwassenen die op enig moment in hun leven met kinderen te maken hebben gehad, heel herkenbaar. Deze dialoog bevat alles wat een dialoog moet bevatten: het sluit aan bij de doelgroepen (ouders en kinderen) en de belevingswereld van beide, er is humor (ik moet nog steeds hierom lachen) en het is ritmisch (je zou er zo een liedje van kunnen maken, al rijmt het dan niet).

Tekst heeft namelijk een ritme (alles heeft een ritme). Wie het boek “Echte mannen eten geen kaas” heeft gelezen, weet dat het een bijzonder staccato boek is. Een beetje de gabber onder de boeken. Terwijl het boek De schaduw van de wind veel meer een klassiek nummer is.

Mocht je ooit een dialoog moeten schrijven, zorg dat het klopt met het ritme van de rest van je verhaal en natuurlijk herkenbaar is voor de lezer.

Alice in Wonderland: schets de setting alsof hij niet bestaat

Alice laughed. “There’s no use trying,” she said: “one can’t believe impossible things.”

“I daresay you haven’t had much practice,” said the Queen. “When I was your age, I always did it for half-an-hour a day. Why, sometimes I’ve believed as many as six impossible things before breakfast.”

Een pratend konijn, een koningin die ieders hoofd wil zien rollen en een uitgebreide viering van je onverjaardag. Wonderland is een plek waar alles wat niet kan, wel kan en alles wat wel kan, lastig is. Om die plek levend te maken in het hoofd van de lezer moet de schrijver ervoor zorgen dat die lezer weet hoe Wonderland eruitziet en opereert.

Nu schrijf je waarschijnlijk zakelijke teksten of misschien columns, maar ook dan is het van belang de setting (de wereld waarin jij leeft) goed te beschrijven. Breng details aan over de mensen die in je stuk voorkomen en breng het zo tot leven. Schets zaken die op het eerste gezicht niet relevant lijken, maar je lezer beter in staat stellen te snappen wat je hen probeert te vertellen.

Na een paar pagina’s Alice in Wonderland vind je het al heel normaal dat een mens eindeloos kan vallen zonder te pletter te vallen. Lewis Carroll neemt je zo vakkundig  mee naar een wereld die zo weinig op de onze lijkt dat je algauw alles accepteert zoals het op je afkomt. Net zoals Alice zelf op geen enkel moment echt verbaasd is over wat haar nu weer overkomt.

De Alchemist: spreek emoties aan die iedereen heeft

“This is what we call love. When you are loved, you can do anything in creation. When you are loved, there’s no need at all to understand what’s happening, because everything happens within you.”

Ben je wel eens verliefd geweest? Dikke kans dat het antwoord daarop ja is (anders moet je echt beter je best gaan doen hoor). Dit was het boek dat ik in handen kreeg toen ik eens stapel was. Ik heb het boek verslonden, dacht dat het het beste was wat me ooit wat overkomen en voelde me op alle fronten begrepen door schrijver Paulo Coelho.

Liefde, haat, irritatie, geluk, pijn, blijdschap, we voelen het allemaal. Ons leven bestaat voor een groot deel uit emoties en als schrijver is het jouw taak die emoties te raken met het verhaal dat je schrijft. Jawel, ook bij zakelijke teksten. Schrijf je over het afsluiten van een lening? Leef je in de belevingswereld van iemand in die een lening nodig heeft. Wat zijn z’n angsten, welke verwachtingen heeft hij, welke emoties spelen een rol bij deze beslissing? Benoem dat waar mogelijk, bespeel dat waar het kan (niet evil zijn he).

It: kies een vijand die iedereen herkent

“And George saw the clown’s face change. What he saw then was terrible enough to make his worst imaginings of the thing in the cellar look like sweet dreams; what he saw destroyed his sanity in one clawing stroke.”

De eerste keer dat ik het boek It van Stephen King las, deed ik daar een half jaar over. Ik ben een zeer snelle lezer, maar vond het boek zó eng, dat ik steeds pauze moest nemen. Tijdens die pauzes verstopte ik het boek op een plek waar ik het niet per ongeluk tegen kon komen…dát was al te eng.

Pennywise heet the bad guy in It: een clown met clownsneus en clownsvoeten, maar met een naar karakter en hele scherpe tanden. Clowns zijn voor mij na het lezen van It nooit meer hetzelfde geweest (ja, ook jij Bassie).

Maar laat ik eerlijk zijn: ook voordat ik It ooit oppakte vond ik de clown al licht verdacht. Al die schmink (wat hebben ze te verbergen), al die verborgen zakjes (waar halen ze die bloemen opeens vandaan) en altijd maar lachen en doen alsof ze dom zijn (daar trapt natuurlijk niemand in). Door een clown als monster te kiezen, wist Stephen King te benadrukken wat ik allang wist: clowns zijn evil.

Een zakelijk verhaal biedt meestal geen ruimte voor een vijand. Maar een zakelijk verhaal biedt wel ruimte voor een probleem of uitdaging. Het product of de dienst die jij verkoopt, biedt de oplossing voor die uitdaging. Kies een uitdaging die voor jouw doelgroep herkenbaar is en beschrijf die zoals jouw doelgroep hem beleeft.  Dat maakt het voor jouw lezers interessant je content te lezen, maar ook aantrekkelijk om je product beter te leren kennen (en misschien zelfs te kopen).

Heb jij nog een les die je uit een goed boek hebt geleerd? Niet alleen over schrijven trouwens, ik ben sowieso wel benieuwd wat je uit mooie verhalen hebt weten te halen!