Mensen denken regelmatig dat een betere toegankelijkheid van ICT is gericht op personen met een functiebeperking. Ze hebben volkomen gelijk! Daarbij wordt gemakshalve vergeten dat we als gebruikers van ICT-producten allemaal worden beperkt in ons functioneren.
Opdrachtgevers
Tijdens adviesgesprekken met opdrachtgevers over toegankelijkheid krijg ik regelmatig hetzelfde te horen: ‘Owja, jij doet ook iets voor blinden en doven toch?’ Dat klopt. Ik hou me beroepsmatig bezig met het optimaliseren van de gebruiksvriendelijkheid van ICT-toepassingen. Toegankelijkheid is hier een belangrijk onderdeel van. Het gaat echter veel verder dan alleen mensen met een fysieke handicap. Ik richt me op alle gebruikers van ICT.
Beperkt
Mensen zijn zich meestal niet bewust hoe vaak ze dagelijks tegen drempels aanlopen. Als je iets niet goed kan verstaan heb je, al dan niet tijdelijk, een auditieve functiebeperking. Het niet goed kunnen aanklikken van een link op een website maakt je motorisch beperkt.
Een te kleine tekst op een beeldscherm beperkt ook jou in visueel opzicht.
Dat valt toch wel mee?
Op mijn vraag of iemand zelf wel eens beperkt wordt tijdens het gebruik van ICT krijg ik veelal een negatief antwoord. ‘Met mij is niets aan de hand’. ‘Valt bij mij wel mee hoor’. Tijdens observaties als onderdeel van onderzoek naar het gebruik van websites en apps krijg ik een volledig ander beeld. Enkele voorbeelden uit mijn dagelijkse praktijk.
Ondertiteling
Het plaatsen van video op een website kan een positieve invloed hebben op de beleving van de bezoekers. Er ontstaat een probleem wanneer de computer geen geluid kan laten horen en de video niet is ondertiteld. Deze situatie zie ik vaak in kantoren met computers zonder geluidskaart. Voor de kantoormedewerker is het kijken naar een YouTube video op deze manier niet wezenlijk anders dan voor iemand die doof is. Beide zijn even auditief beperkt.
De volgende halte is… onverstaanbaar
In de stadsbus van Groningen werd enige tijd terug een digitaal systeem geïntroduceerd om aan te geven wat de komende halte is. Ik herinner me uit die beginfase de hardop uitgesproken irritatie van mijn medereizigers. De warme vrouwelijke stem die uit de speakers kwam was niet of nauwelijks te verstaan. De goed bedoelde service van Qbuzz had tot gevolg dat iedereen in lijn 11 zich tijdelijk slechthorend waande.
Uitklapmenu
Door de komst van smartphones en tablet computers werken we steeds meer met onze vingers in plaats van een muis. Dan is het lastig navigeren in het uitklapbare menu van een webpagina. Helaas denken veel ontwikkelaars nog dat iedereen met websites werkt op dezelfde manier als zij. Ontoegankelijke uitklapmenu’s maken ook mensen zonder rsi of ziekte van Parkinson tijdelijk motorisch beperkt.
Klikgebied
Wanneer een game voor een smartphone hele kleine knoppen bevat kan een kind er vaak prima mee omgaan. Voor een volwassene met grotere vingers kan het frustrerend zijn als er door te kleine klikgebieden steeds iets anders in beeld gebeurt dan de bedoeling was. De game is daarmee niet voor iedereen toegankelijk zonder dat er sprake is van enige vorm van ziekte bij de gebruiker. Hoe vaak per dag toets jij op je smartphone in WhatsApp een andere letter in dan de bedoeling was? Ik doe niet anders.
Visueel
Van een student van me op de opleiding Human Technology hoorde ik een mooi voorbeeld uit zijn afstudeerstage bij Visio in Haren. Op deze school volgen slechtziende en blinde kinderen regulier onderwijs. Slechtziende leerlingen maken hun visuele functiebeperking minder groot door dichterbij het digitale schoolbord te gaan zitten. Slim!
Ontkenningsgedrag
Het ontkennen van problemen doen sommige leerlingen van Visio ook. Die gaan juist helemaal achterin het lokaal zitten om te laten zien dat er niets met ze aan de hand is. Stoer! Dergelijk ontkenningsgedrag herken ik ook bij mezelf. Toen de letters van de Teletekst steeds moeilijker leesbaar werden en ik in de ontkenningsfase zat over de noodzaak van een brilletje heb ik simpelweg een groter televisiescherm gekocht. Ook weer opgelost!
Gebruiksomgeving
De omgeving waarin een ICT-product wordt gebruikt kan ook bijdragen aan problemen. Een onderzoek naar de gebruiksvriendelijkheid van de Citybus kaartautomaat tegenover de Ikea in de stad Groningen, waarop ik in een van de volgende artikelen dieper in zal gaan, leverde mijn mede onderzoekers en mij het volgende beeld op. Het kleine beeldscherm was op ooghoogte geplaatst in zuidelijke richting. Dit betekent dat de zon die in de zomer tot 60 graden hoogte komt er vol in schijnt over het hoofd van de reiziger heen. Dan zie je niet veel meer.
De winst van toegankelijkheid
Veel problemen worden voorkomen als ontwikkelaars voor de start van de bouw van een ICT-product ter plaatse met prototypen testen hoe gebruikers omgaan met het apparaat. De kaartenautomaat was 90 of 180 graden gedraaid of voorzien van een kapje tegen de zon. De klikgebieden in het toetsenbord van WhatsApp waren vergroot. Een bedrijfsfilm of film met voorlichting van de overheid zou zijn ondertiteld. En toekomstige studenten in de stadsbus zouden weten bij welke halte op het universiteitsterrein ze uit moeten stappen.
Advies
Ik adviseer ontwerpers en ontwikkelaars altijd om rekening te houden met juist de meest extreme vormen van functiebeperkingen. Door die als uitgangspunt te nemen weet het ontwikkelteam zeker dat ICT ook goed aansluit op de mensen die denken nooit een probleem te hebben of net als ik problemen graag ontkennen. Functiebeperkt zijn we allemaal. Maak daarom ICT toegankelijk voor iedereen.
Comments are closed.